TÜRK BİLGELİK DEYİŞLERİ 2

İslam’dan çok önceye dayanan, tarihi MÖ 15 bin yıllarına kadar giden, Anadolu’ya da MÖ 10 binli yıllardan itibaren “konamaya” başlayan, Asya kökenli ÖN-TÜRK kültür, sanat, felsefe, bilgelik tarihimiz; ırkçı, dinci, emperyal tutumlarla yok sayılmaktadır. Üstelik yok sayma...

 İslam’dan çok önceye dayanan, tarihi MÖ 15bin yıllarına kadar giden, Anadolu’ya da MÖ 10 binli yıllardan itibaren “konamaya” başlayan, Asya kökenli ÖN-TÜRK kültür, sanat, felsefe, bilgelik tarihimiz; ırkçı, dinci, emperyal tutumlarla yok sayılmaktadır. Üstelik yok sayma; “cahil, barbar, talancı, göçebe” damgalaması ile pekiştirilmektedir. İnsancıllık adına bir parçacık “nesnel” düşünen ve araştıran görecektir ki; bilgeliğinde, felsefeninde başlangıcında buÖN-TÜRK insanları vardır. Her biri, doğayı kendine göre anlayan ve onunla birlikte yaşamayı beceren bir anlayışın, düşüncenin, kültürün ürünü olan “öz deyişler”; sanatçı ve tasarımcılarımız içinde bir hazinedir, zenginliktir. Modernizmin ve Postmodernizmin ardına takılma, gerçekleri bu emperyal anlayışlarda arama yerine, tüm “susuş ve yok sayış kumkumalarına” karşın hala varlığını sürdüren bilgeliklerimizi değerlendirme, sanat ve tasarım dünyamızın gerçek olan tek IŞK/AŞK YOLUDUR. İşte bunlardan bazıları:

“Ay, kün keçer, bilig saculur.” (Gece gündüz geçip gider, ama bilig/bilim saçılır, dağılır, yayılır.) (Şaman bilgelik deyişi)

“Azıg/k su adakında kemiş, başında bite.” (Tam bir diyalektik çözümleme olan bu deyiş; yiyeceği suyun aşağısınıa bırak, yukarda bulursun, yani hiçbir şey durmaz değişir, hareket halindedir anlamını yansıtmaktadır.) (Şaman bilgelik deyişi)

 
“ON’mak tileyen, garanlıkdan gorgmaz.” (On, gök, uzay, evren anlamında varolmak, benzersiz olmak isteyen, bilgeleşmeyi dileyen, karanlıktan, zorluktan, kötülükten korkmazmış. Özel, üstün, farklı biri olmak isteyen, hiçbir riskten, engelden, zordan dolayı vazgeçmez, korku duymaz.) (Şaman bilgelik deyişi)

“Tınaz galatıtsa gısrag sanı tay.” (Tay at olunca, kısrak dinlenirmiş. Yardımlaşma da, kişi daha az yorulurmuş. İnsanını iyi yetiştiren, mutlu ve rahat bir yaşamı sağlarmış ) (Uygur bilgelik deyişi.)

“Ol sözü yumşat, erdem seyremesin.” (Sözü yumuşak kullanki, erdem zayıflamasın. Erdemli olmak; sözü yumuşak, olumlu kullanmaktır. Bilgiyi bilen, kendini bilen, her tür iletişimde alçak gönüllü olur.) (Şaman bilgelik deyişi.)

“Gün solunca, (k)gul yalanu yulidir.” (Gün bitince, karanlık çökünce kul olan, bağımlı olanlar yalan yağmalarmış. Kişiliksiz, zayıf insanlar, karanlıkta iş yaparlar. Kötülük edenler arkayı, karanlığı seçer.) (Oğuz bilgelik deyişi.)

“Teğme ivek ışka körüp turgıl ele.” (Bir konuya, işe acele girişme/başlama/, onun doğasını anlamak için bak, eleyici ol.) (Uygur bilgelik deyişi.)

“Çakmak çakıp ivse kalı undür yula.” (Çakmağı acele çakarsan, kandil söner. Zamanı iyi kullanamayan, karanlıkta kalır.) (Oğuz bilgelik deyişi)

“Uruk kut yıgacdan yögerince, tüz durmaz.”(İp kutlu ağaca dolanınca, eskisi gibi düz durmaz. Kut denilen ağaçlar ulu, büyük, görkemli olur. Böyle bir ağaca sarılan ip, eski biçimini kaybedermiş. Yani doğru ve bilge birinin eğittiği, eskiden ip gibi biçimsiz olsa bile, artık geçmiştekinden çok daha farklı bir kişi olur. ) (Şaman bilgelik deyişi)

“Tünü bilen kündüz sevinir.” (Geceyi karanlığı bilen, gündüz sevinirmiş. Geçmişini iyi bilenin geleceği sevindirici olurmuş.) (Oğuz bilgelik deyişi.)

“Öz yincü, yirde galmas.” (saf, iyi inci yerde kalmazmış. İyi, erdemli olan yenilmezmiş.) (Uygur bilgelik deyişi.)

“Ol gülçe kişi yüzigne kürklüg yüzün köringil.” (Biri güler yüzle bakınca/yüze gülünce/ onu güler yüzle karşıla. Dünyayı güler yüzle algılayan, olumlu bakan hep kazanır.) (Şaman bilgelik deyişi,)

“Özü od değilse, yat baz dağılsın.” (İnsanın özü ateş gibi değilse, bırak kişi istediği gibi yayılsın, bildigini yapsın, dağılsın. Kişiyi iyice anlamadan birliktelik kurma. Kişinin özü, gönlü, canı, ateş gibi güçlü değilse, onu kendi haline bırak, bilgeleştirmeye çalışma, sonuç alamazsın.) (Şaman bilgelik deyişi.)

“Ozdan ürkülen, alp olmaz.” (OZ, evren, gök dünyası demektir. OZLAŞMAK, göğe çıkmak, oz olmaktır. Bundan ürken, çekinen birisi, asla savaşımcı bir kişiliğe ulaşamaz.) (Şaman bilgelik deyişi.)

BİLİYOR MUSUNUZ? KÖKSÜZ OTUN ÖMRÜ KISA OLURMUŞ.